Honing oogsten
Door Bijker

Om mede te maken hebben we honing nodig.
En om honing te verkrijgen hebben wij bijen nodig.
Honing kunnen wij pas oogsten wanneer er een sterk bijenvolk is, en er voldoende dracht geweest is. Buiten specifieke drachten om kan er meestal worden geoogst medio week 20 wanneer niet met de bijen wordt gereisd. De voorjaarsdracht in de natuur loopt dan af, en de bijen hebben de honingkamer vol gehaald. Honing kan geoogst worden wanneer het rijp is.
En wanneer is honing rijp? Wanneer ruim 3/4 van de ramen door de bijen zijn verzegeld. We gaan dan - het liefst in de ochtend de ramen uit de kast halen die geslingerd moeten worden. Dat slingeren laten we in een van de volgende delen van dit verhaal zien.

Foto 1 de bijenkasten waar de ramen uit gehaald worden.
Foto 2 de verzegelde ramen met rijpe voorjaarshoning.

De ramen uit de kasten worden direct apart gezet in een afgesloten kast of bak. Dat voorkomt dat zoekende bijen direct op de ramen afkomen. Wanneer alle ramen uit de kasten zijn gehaald worden die naar de slingerruimte gebracht. De ruimte waar de honing verwerkt moet worden moet een schone ruimte zijn. Eigenlijk moet deze aan HACCP eisen voldoen maar dat is erg moeilijk. In ieder geval een schone ruimte waar de benodigde gereedschappen reeds schoon gereed staan.

Om te oogsten zijn de volgende spullen nodig.
- ontzegelbak,
- ontzegelvork,
- honingemmer,
- honingslinger,
- kolbtoestel,
- een zeef, het beste is een puntzeef,
- een vochtige doek om indien nodig de handen af te kunnen vegen.

Foto 3 Ontzegelbak
Foto 4 Honingslinger

Wanneer dan al die spullen gereed staan kunnen de honingramen worden ontzegeld. De honingraat cellen zijn door de bijen met een zeer dun laagje was afgesloten nadat zij de nectar tot honing hebben omgezet. Het vochtgehalte van de honing bedraagt bij een volledig verzegeld raam tussen de 16 - en 18% vocht. Het raampje wordt geplaatst in de ontzegelbak en met de ontzegelvork worden de waszegeltjes verwijderd. Eerst de ene kant, en dan wordt het raam in de slinger geplaatst. In een slinger passen drie broedkamerramen of 6 honingkamerramen. Ander type slingers bestaan er ook voor de "grotere" imkers. Wanneer drie ramen zijn ontzegeld en in de slinger geplaatst gaan we deze "centrifugeren" ofwel we geven er een slinger aan.

Foto 5 een prachtig verzegeld raam met rijpe honing.

Foto 6 begin van het ontzegelen
Foto 7 de ontzegelvork met wasdekseltjes. De mooiste, en lichtste was die je je kan bedenken. Goed apart houden voor het maken van zalf BIJvoorbeeld

Het ontzegelen van een eenvoudige imker is handwerk. De grotere imkers gebruiken daar ook wel een elektrisch soort mes voor. Ook is er een soort schaaf waar de ramen worden ontdaan van de zegeltjes. Wanneer de ramen aan de ene kant zijn leeggeslingerd worden de ramen aan de andere zijde ontdaan van de waszegels. De ramen moeten van gelijk gewicht zijn anders "danst"de slinger over de vloer. Maar dat kennen de meeste wel van een in onbalans zijnde wasmachine. centrifuge of gewoon een wiel. De slinger mag niet te hard draaien anders zal de raatstructuur beschadigen, en dat is zonde want deze nieuwe raat wordt weer teruggeven aan de bijen.

Foto 8 het ontzegelde raam wordt in de honingslinger geplaatst
Foto 9 de ontzegelde ramen met de "open" kant naar buiten toe
Foto 10 de draaiende ramen waar de honing uit"vliegt"'
Foto 11 De honing die uit de ramen komt loopt langs de wand van de slinger naar beneden.
Deze honing bevat nog wat waszegeltjes en die moeten er nog uitgezeefd worden. Maar dat later.

Wanneer de ramen zijn leeggeslingerd zien ze er uit zoals op foto 12
Rechts de nog niet ontzegelde raat, en links de leeggeslingerde. Een vol broedkamerraampje verzegeld weegt ruim twee kilo.

De raampjes worden wanneer alles geslingerd is weer teruggegeven aan de bijen. Maar wel in de avond om eventuele roverij te voorkomen. De honing ruikt zalig en de meiden weten dat met hun superieure reukorganen goed op te sporen. Het is dus ook zeer belangrijk dat de ruimte waar de honing wordt geslingerd goed dicht is. Want even niet opletten en de deur open laten staan zorgt ervoor dat er zeer snel bezoek is

Bij de oogstmaterialen staat ook een kolbtoestel. En wat is dat dan?! Wanneer honing een lobbige structuur heeft komt het de raat niet uit. Dat is het geval met heidehoning, maar ook met boekweithoning. Deze honing is zo dik dat dat eerst "geroerd" moet worden. Foto 13 toont zo'n apparaat, een houder met een heleboel stalen pennen.
De pennen komen overeen met de raat structuur om zo min mogelijk de was te beschadigen, en de honing in de raat na het ontzegelen enkele keren in en uit de raat te halen. (foto 14 en 15)

Echte heidehoning herkent men eraan wanneer de pot zonder eerst te roeren op de kop wordt gehouden, de honing gewoon in de pot blijft. Roert men dan even dan loopt het eruit. Heide honing is er niet ieder jaar en is bij velen geliefd om zijn aparte smaak. Om er mede van te maken is echt iets BIJzonders.

Wanneer alle ramen zijn ontzegeld en in de honingslinger zijn ontdaan van hun gouden inhoud, wordt de honing via de snijkraan afgetapt. (foto 16, 17, 18) In een speciale honingemmer voorzien van het teken dat deze alleen voor voedingsmiddelen mag worden gebruikt wordt de honing hierin opgevangen. Een gouden product, dat is honing en dan af en toe even proeven daarvan. En straks als je helemaal gereed ben met het slingeren de slinger "uitlikken". Met de vingers alle randen uitvegen.....

Want het wegspoelen is eeuwig zonde, en zet het ook niet buiten neer om door de bijen leeg te laten likken. Velen zullen daarbij sneuvelen!

Wanneer de emmer vol is moet de daarin aanwezige honing nog worden gezeefd. Er zijn altijd nog een boel waszegeltjes die achter blijven, en die willen we eruit hebben. Dat staat niet zo netjes in een potje honing. Broed, bijenresten, bijenpootjes en andere vervuilingen komen er al niet in voor als de honingramen al schoon zijn.

Voor het zeven is een van de beste middelen een z.g. puntzeef. (foto 19, 20, 21) Dat is een fijn structuur zeef in een frame wat op de honingemmmer geplaatst kan worden. De emmer wordt hierin leeggegoten en de honing loopt prachtig door de zeef waar onderin de waszegeltjes achter blijven. Spoedig is de zeef leeg en de honingemmer vol. De waszegeltjes gaan in de ontzegelbak, want er wordt niets weggegooid!

Wanneer alle honing door de zeef is geweest laten we de inhoud ca 24 uur met rust. Aan de oppervlakte komt dan een laagje schuim te staan. Dat zijn zeer kleine wasdeeltjes, pollen en luchtbelletjes, die moet eruit. (foto 22,23)

Met een spatel (foto 24) wordt deze "schuimlaag' samen geveegd en ook in de ontzegelbak gedaan. Er zijn imkers die het gebruiken in het te maken gebak. Daar is het goed geschikt voor. Maar het kan ook terug gegeven worden aan de bijen, ze zijn er dol op!

Wanneer de schuimlaag eraf is moet de honing gedurende enige tijd worden geroerd. Daarvoor is er een speciale rvst honingroerder.(foto 25, 26, 27) Met de hand roeren kan ook, dat kost veel spierkracht en werd gedaan met een driekante beukenhouten roerder.

Waarom roeren dan? Gedurende een week, en dan drie keer per dag moet er geroerd worden. De honing krijgt hierdoor een fijne kristalstructuur met een zachte smaak. De kristallen "breken" nl waardoor deze dan niet zo grof en scherp smaken. Ook zal de kristallisatie wat minder snel gaan waardoor - vooral voorjaarshoning- niet zo hard wordt en er een beter smeerbaarder honing ontstaat, Een bijna creme honing.

En over vocht gesproken. We willen wel weten wat het vochtgehalte van de geoogste honing is. (foto 28, 29, 30) Dat gebeurt met een honingrefractometer. Op het glaasje wordt een druppeltje honing gesmeerd en dan kan men aflezen wat het vochtgehalte is. Op de rechterschaal wordt afgelezen wat het gehalte is. Het vochtgehalte is van belang om te weten hoe lang de honing bewaard kan worden.
Beter is het om heerlijke verse honing snel te consuemeren of voor mede te gebruiken, maar bewaren moet soms.

> 17,4 % 18 maanden
17,5 - 18,4 % 12 maanden
18,5 - 19,4 % 6 maanden
> 19,5 % 3 maanden
Gisting van de honing zal dan plaats vinden. We noemen het dan dat de potjes te klein worden!

Wat je met gistende honing in een pot moet doen? Ja dat kan je als basis voor je mede gebruiken, maar dat is jammer dat dat is gebeurd. Had je of eerder moeten consumeren en niet zo lang moeten laten staan. Maar NOOIT aan de bijen teruggeven!

En dat jouw eigen honing versuikerd....... Twee opmerkingen;
1- is goed dan is het toch wel goede kwaliteit en niet verhit of behandeld geweest.
2- nooit meer zeggen of schrijven versuikerd het heet gekristalliseerd!

Niet meer vergeten!